Daha mutlu ve sağlıklı bir yaşam için ‘Beni ön yargılarından kurtarın’

Bir filmde sevmediğimiz bir aktör oynadığı için o filmin kötü olduğunu varsaydığımızda, tanımadığımız bir insan hakkında atıp tuttuğumuzda, tadına bakmadığımız bir yemeği beğenmeyeceğimizi düşündüğümüzde, hiç gitmediğimiz bir yer hakkında olumsuz düşünceler beslediğimizde veya yaşına uygun giyinmediği için bir kişiyi yargıladığımızda ön yargılı olduğumuzdan bahsedebiliriz. Peki, nedir bu ön yargı? Bizi nasıl etkiliyor? Ön yargılarımızdan kurtulabilir miyiz?

Ön yargı nedir?

Ön yargı; bir konu, durum ya da kişi hakkında tam bir bilgiye sahip olmadan, oldukça az kanıta dayanarak ya da hiçbir kanıt olmaksızın bir şeyin ya da kişinin iyi ya da kötü olduğuna ilişkin önceden geliştirilen düşünce, kanı veya tutumdur. (Atkinson, A.C, 2002). Ön yargılı olduğumuz durumlarda düşüncemizin yersiz olduğu kanıtlansa bile bu düşüncemizi temelden değiştirmek yerine ‘İstisnalar kaideyi bozmaz’ düşüncesi ile durumu geçiştiririz; çünkü ön yargı güçlü bir duygulanımdır ve bu duygulanımdan kolayca kurtulamayız. Günümüzde ön yargıya milliyetçilik, cinsiyetçilik, eşcinsellik ve ırkçılık konularında yaygınca rastladığımızı söyleyebiliriz.

Amerika’da ön yargı ve ayrımcılık konusunu işleyen bir öğretmen sınıftaki öğrencilerini ikiye ayırıyor: Mavi gözlüler ve kahverengi gözlüler. Mavi gözlülerin daha üstün, daha iyi ve daha akıllı olduklarını söyleyerek bu özelliklere sahip olmayan kahverengi gözlülerin arka sıralarda oturmaları ve farklı bir üniforma giymeleri gerektiğini belirtiyor. Tüm gün boyunca her iki grubun da davranışlarını inceliyor. Mavi gözlü “üstün” tarafın kendilerini diğer gruba göre gerçekten daha üst görmeye başladıklarını ve karşı tarafa alaycı yaklaşıp onlara ayrımcı muamele yaptıklarını not ediyor. Bu davranışların kahverengi gözlülerin öz güvenlerini olumsuz etkilediğini, onları mutsuz ettiğini ve hatta bazı öğrencilerin ağladığını gözlemliyor. Ertesi gün çocuklara hata yaptığını ve aslında üstün olan tarafın kahverengi gözlüler olduğunu söylediğinde bir önceki gün mavi gözlüler nasıl davrandıysa bu sefer kahverengi gözlüler aynı şekilde davranıyorlar.

Bu örnekte de görebileceğimiz gibi ön yargılarımız hayatımızdaki durum ve olayları yanlış yorumlamamıza ve kişileri olduklarından farklı bir şekilde görmemize sebep olurlar.

İlgili yazı: Neden ön yargılı davranıyoruz? 

Ön yargılarınızdan kurtulmak için neler yapabilirsiniz?

‘İnsanların ön yargılarını parçalamak, bir atomu parçalamaktan daha zordur.’ (Einstein) Einstein’ın da belirttiği gibi ön yargılarımızdan tamamen arınmak pek mümkün görünmese de nedenlerini araştırıp bulduğumuzda, kendimizi tanıyıp, iç çatışmalarımızı ve bilinç dışı süreçlerimizi keşfettiğimizde ön yargılarımızı önemli derecede azaltabiliriz.