X

Concorde Yanılgısı: Kaybeden stratejilere bağlılık

Hayatın her alanında zaman, para veya emek yatırarak ilerlediğimiz projeler, ilişkiler ya da girişimler vardır. Başlangıçta umut vadeden bu adımlar, bazen ilerleyen süreçlerde beklenen sonuçları vermez, hatta zarara yol açabilir. Ancak birçok insan bu noktada durup geri çekilmek yerine, mantıksız bir şekilde daha fazla kaynak harcamaya devam eder. İşte bu psikolojik durum, “Concorde Yanılgısı” olarak bilinir. Concorde Yanılgısı, bireylerin mantıklı çıkış yolları olmasına rağmen, yatırdıkları kaynakların “boşa gitmesini” engellemek için kayıplarına bağlı kalmaya devam etmeleridir.

Concorde Yanılgısı’nın kaynağı

Bu yanılgı adını, Fransa ve İngiltere’nin ortak geliştirdiği süpersonik yolcu uçağı olan Concorde’dan alır. Concorde, teknolojik olarak etkileyici olsa da ekonomik anlamda büyük bir başarısızlıktı. Hükümetler, bu projeye milyarlarca dolar yatırmış olmalarına rağmen, projenin sürdürülemez olduğunu gördükleri halde projeyi sonlandırmayı reddettiler. Çünkü daha önce yapılan büyük yatırım, onları projeyi sürdürmeye zorladı. Bu örnek, insan davranışlarında sıkça görülen bir eğilimi ortaya koyuyor: Yatırılan kaynaklar, bireyleri zarar ettikleri bir girişime devam etmeye yöneltebilir.

Psikolojik temeller

Concorde Yanılgısı, ekonomi ve psikolojide “gömülü maliyet” kavramıyla yakından ilişkilidir. Gömülü maliyet, geçmişte yapılan ve geri alınamayan maliyetleri ifade eder. Rasyonel Karar Verme Teorisi’ne göre bu tür maliyetler gelecekteki kararları etkilememelidir, çünkü geri alınamazlar ve gelecekteki sonuçları değiştirmezler. Ancak insanlar, geçmiş yatırımları göz önünde bulundurarak karar verme eğilimindedirler ve bu da çoğu zaman irrasyonel seçimlere yol açar.

Bu yanılgının altında yatan en güçlü duygusal faktörlerden biri “kaybetme korkusu” ve “yatırımın boşa gitmesi” hissidir. İnsanlar, bir projeye ya da ilişkiye ne kadar çok yatırım yaparlarsa, o kadar daha fazla bağlılık hissederler. İlişkiye, projeye ya da girişime harcanan zaman, emek ve para, geri dönülemez hale geldikçe bireyler, mantıklı olsa bile bu yatırımdan vazgeçmekte zorlanır. Bu durumda birey, kendini daha fazla zarar etmeye açık hale getirir.

Concorde Yanılgısı ve günlük yaşam

Concorde Yanılgısı yalnızca büyük projeler ya da iş dünyasında değil, günlük yaşamın birçok alanında da kendini gösterir. İşte, bu yanılgının farklı alanlarda nasıl tezahür ettiğine dair örnekler:

  • Kötü bir ilişkiye bağlı kalmak: Uzun yıllardır süregelen bir ilişki, taraflardan birine zarar veriyor olabilir. Ancak bu kişi, ilişkiye harcadığı yıllar, duygusal emek ve anılar nedeniyle ilişkiyi sonlandırmakta zorlanır. Mantıklı olan ilişkiyi bitirmek iken, kişi daha fazla zarar görmesine rağmen devam etmeyi seçer.
  • Başarısız bir iş projesine devam etmek: Bir girişimci, büyük miktarda para ve enerji harcadığı bir iş projesinin zarar ettiğini fark edebilir. Ancak yatırımının büyüklüğü, onu projeyi sonlandırmak yerine daha fazla kaynak yatırmaya iter. Sonunda daha büyük kayıplar yaşanabilir.
  • Sürdürülemez alışkanlıklar: Bireyler, bir alışkanlığa ya da hobiye aşırı zaman ve para harcamış olabilirler. Ancak bu alışkanlığın artık fayda sağlamadığını, hatta zarar verdiğini fark etmelerine rağmen, yaptıkları yatırımı haklı çıkarmak için o alışkanlığı devam ettirirler.

Bu yanılgıdan kaçınmak mümkün mü?

Concorde Yanılgısı’nın üstesinden gelmek zor olabilir, çünkü duygusal ve psikolojik faktörler kararlarımızı güçlü bir şekilde etkiler. Ancak bu yanılgıdan kaçınmanın yolları vardır:

  • Gömülü maliyetleri kabul etmek: Gömülü maliyetlerin geri döndürülemez olduğunu fark etmek, rasyonel kararlar vermeye yardımcı olabilir. Geçmişte yapılan yatırımın geleceği etkilememesi gerektiğini kabul etmek, bireyin bu yanılgıya düşmesini önleyebilir.
  • Duygusal bağlılıkları sorgulamak: Özellikle ilişkiler ve kişisel yatırımlarda, duygusal bağlılıkların irrasyonel kararlar almamıza neden olduğunu fark etmek önemlidir. İlişkilere ya da projelere duyulan bağlılık, mantıklı kararların önüne geçebilir. Bu durumda, mantıklı bir değerlendirme yapmak ve objektif olmak önemlidir.
  • Geri dönüşü düşünmek: Bir projeye ya da ilişkiye ne kadar yatırım yapılmış olursa olsun, geri dönüşün mümkün olup olmadığını sorgulamak gerekir. Eğer yapılan yatırım gelecekte bir kazanç sağlamayacaksa, devam etmek sadece kayıpları artırır. Geri dönüşün düşük olduğu durumlarda yatırımı sonlandırmak, uzun vadede daha sağlıklı olabilir.
  • Uzman desteği almak: Bireyler, kendi duygusal bağlılıklarını ve yanılgılarını fark etmekte zorlanabilirler. Bu durumda, bir uzmandan destek almak, daha objektif kararlar vermeye yardımcı olabilir.

Unutmayın ki insan; ben kendimi seçtim demeyi öğrendiğinde özüyle buluşabilir.

Sevgilerimle,

İlginizi çekebilir: Bireysel bilinçli farkındalık (mindfulness) oturumları vs. psikoterapi seansları

Ezgi Aslantas: Psikolog Ezgi Aslantaş istanbul Bilgi Üniversitesi İngilizce Psikoloji bölümünden mezun olmuştur. Lisans hayatı boyunca Kanada Okulları, Humanite Psikiyatri Hastanesi, Çocuk Aile Danışmanlığı merkezi gibi birçok kurumda staj yapmıştır. 2014 yılında Beşiktaş Gençlik Meclisi ile beraber "İstanbul'dan Çorum'a Dostluk Köprüsü" projesini gerçekleştirmiştir. 2016 yılında "Radyo Vesaire" isimli radyo kanalında "Şiirin Ezgisi" isimli psiko-sosyal bir radyo programı hazırlayıp sunmuştur ve yine 2017-2018 yılları arasında Doç. Dr Ayten Zara süpervizyonluğunda "Çocuğa Şiddete Dur De" ve "Van Başkale Okul Yapımı" projelerinde gönüllü olarak yer almıştır. 2019 yılında ise "Bulut Hareketi" isimli şiddete karşı bir sosyal sorumluluk projesi başlatmıştır ve proje kapsamında özel ve kamu kurumlarına seminerler vermiştir. Bilişsel Davranışçı Terapi, Çözüm Odaklı Terapi, Bilişsel Beceri Eğitimi, Adli Görüşme Teknikleri, Objektif Testler, Psikofarmakoloji, Denver II gibi birçok mesleki eğitim ve atölyeye katılmıştır. Mesleki ilgileri arasında; depresyon, anksiyete bozukluğu, yas, ayrılık, obsesif-kompülsif bozukluk, ilişki sorunları, stres yönetimi, duygu yönetimi, motivasyon gibi konular yer almaktadır. Psikolog Ezgi Aslantaş, şu anda ergen ve yetişkin bireylerle yüz yüze ve online olarak çalışmalarına devam etmektedir.

LEGO’dan hem çocukları hem yetişkinleri mutlu edecek en mükemmel yılbaşı hediyeleri

Yeni yıl, soğuk günleri sıcacık bir sevgiyle sarmalayan, neşe ve heyecan dolu büyülü bir dönem. Öyle ki yalnızca taptaze başlangıçların değil; sevdiklerimizi mutlu edecek fırsatların da habercisi. Bu özel dönemi daha da unutulmaz kılmanın ve yılbaşı coşkusunu sevdiklerimizle paylaşmanın en keyifli yollarından biri ise hiç şüphesiz gözlerden kalpler çıkaracak mükemmel yeni yıl hediyeleri. Peki ama gerçek anlamda mükemmel bir hediye bulmak mümkün mü?



Çocukken çok kolay olan hediye seçimi konusu, ne yazık ki yetişkinlikte zor bir hal alabiliyor. O zamanlar en sevdiğimiz karakterin yeni çıkan bir kitabı ya da havalı yeni bir oyuncak, bizi mutlu etmeye yeterdi. Ama büyüdükçe işler biraz karıştı… İhtiyaçlar, istekler, beklentiler, arzular, hepsi değişti, karmaşıklaştı. Haliyle, bir yetişkini ‘gerçekten’ mutlu edebilecek o ‘mükemmel’ hediyeyi bulmak da zorlu bir sanata dönüştü. Ama çözüm, sandığımızdan çok daha yakında olabilir. Belki de oyuna ve yaratıcılığa yeniden kucak açmak, tüm bu karmaşıklığı alıp götürmeye yetebilir. Siz de bu yıl sevdiklerinizi gerçekten heyecanlandıracak bir hediyenin peşine düştüyseniz aradıklarınızı LEGO’da bulabilirsiniz. Çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oyunun, yaratıcılığın ve rahatlamanın kapılarını aralayan LEGO’da herkese uygun yüzlerce çeşit var:

Estetik ve dekoratif dokunuşları sevenlere özel

Çevrenizde gördüğü her boş duvarı doldurmak için hemen zihninde tasarım yapmaya başlayan ya da boş rafları estetik detaylarla dekore etmeye bayılan sevdikleriniz varsa, onlar için en iyi yılbaşı hediyesi bir LEGO’dan bir sanat eseri, doğadan bir parça veya mimari bir detay olabilir:

  • LEGO® Art Mona Lisa: Dekorasyonun yanı sıra sanat ve tarih meraklısı sevdikleriniz için Mona Lisa’nın 3D versiyonu şahane bir yeni yıl armağanı olabilir. Sevdiklerinizin duvarlarını süsleyerek yaşam alanlarına enerji katacak bu özel hediye, onların yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.
  • LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu: Doğanın dokunuşlarını yaşam alanlarına taşıyacak LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu, canlı renkleriyle sevdiklerinize yılbaşı coşkusunu yansıtırken mutluluktan gözlerinden kalpler çıkartabilir.

Enerjisini doğadan alanlara özel

Doğaya, yeşile, bitkilere düşkün, enerjisini, ilhamını büyüleyici çiçeklerden ve renklerden alan sevdikleriniz için de en mükemmel hediyeler, yine LEGO’da:

  • LEGO® Icons Orkide: Orkidelerin bitkiler aleminde çok özel bir yeri olduğu tartışılmaz. Siz de sevdiklerinize onların sizin için ne kadar özel olduğunu hissettirmek istiyorsanız bu seti kaçırmayın. 5 taban yaprağı ve 2 hava kökü ile gerçekçi bir görünüme sahip bu ikonik orkide setini görenler canlısından ayırmakta zorlanabilirler 🙂
  • LEGO® Icons Erik Çiçeği: Bu set, sevdiklerinize güzel bir kırmızı çiçeği tomurcuktan açmaya ve tam çiçeklenmeye kadar inşa etme fırsatı sunuyor. Üstelik sevdikleriniz bu seti sergilemekten de büyük haz duyacak. Hem şık bir dekor hem de yaratıcı bir yapım süreci, ikisi de bu mükemmel hediyede.

Hız, heyecan ve adrenalin tutkunlarına özel

Hız, şüphesiz ki büyük bir tutku. Özgürlüğüne düşkün, heyecanı seven, teknolojiye ve otomobil dünyasına meraklı herkes için LEGO’da şahane hediyeler bulabilirsiniz:

  • LEGO® Technic Mercedes-Benz G 500 Professional Line: Mercedes-Benz tutkusu olan herkesi heyecanlandıracak, otantik özelliklerle dolu ikonik G Serisi’nden bir model, mükemmel bir yılbaşı hediyesinden çok daha fazlası olabilir. Baştan sona adeta bir mühendislik deneyimi sunan bu modelin sevdiklerinizi çok mutlu edeceği kesin.
  • LEGO® Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat: Maceranın sudaki halini seven ve yelken sporuna da merak duyan sevdiklerinizi mutlu etmek için fazla düşünmenize gerek yok. Aradığınız hediye LEGO Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat. Biraz çılgın, biraz heyecanlı, en çok da kusursuz… Emin olun sevdikleriniz bu seti hem yaparken hem de sergilerken çok keyif alacak.

Sinemaseverlere özel

Beyaz perdenin büyüsüne kapılan sevdiklerinize, onların bu tutkusunu daha da derinleştirecek hediyelerle unutulmaz deneyimler sunabilirsiniz:

  • LEGO® Star Wars™ Millennium Falcon™: Çoğu sinemaseverin gönlünde taht kurmuş en özel serilerden biri hiç şüphesiz ki Star Wars. Star Wars™ Millennium Falcon’un kokpiti, uydu çanağı, topları ve diğer ikonik detaylarıyla sevdikleriniz inşa sürecini tamamlarken kendilerini galaksinin derinliklerinde bir macerada da hissedebilirler.
  • LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba: Sevdiklerinizin sinema tutkusunu nostaljik rüzgarlarla buluşturmak isterseniz, aradığınız mükemmel hediye yine LEGO’da. Onları LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba ile çocukluk anılarına doğru bir yolculuğa çıkarabilirsiniz.

Oyunculara ve uzay meraklılarına özel

Uzayın sınırsız gizemini merak eden ya da en zorlu oyunları bile tek hamlede geçmeyi başarabilen sevdikleriniz varsa, onlar için de en mükemmel yeni yıl hediyeleri LEGO’da:

  • LEGO® Super Mario™ Super Mario World™: Mario ve Yoshi: Mario, şüphesiz ki hem çocukların hem yetişkinlerin gönlünde büyük yer tutan en ikonik oyunlardan biri. Eğlenceli bir nostaljik tur, keyifli bir oyun deneyimi ya da rahatlatıcı bir aktiviteden çok daha fazlasını sunacak bu set, sevdiklerinize yepyeni bir dünya yaratmak için ilham verebilir.
  • LEGO® Technic NASA Apollo Ay Taşıtı – LRV: Kozmik maceracılar için en şahane hediye: NASA Apollo Ay Taşıtı (LRV) modeli. Sevdiklerinizi yıldızlara götürüp geri getirecek bu özel hediye, bambaşka dünyaların kapısını onlar için aralarken yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.

Bonus: Mırmır Pati ile eğlenceyi geri getirin

LEGO’nun sonsuz olasılıklarla dolu dünyasında en mükemmel hediyeler de eğlence de oyun da bitmez… Mırmır Pati, oyunu her yaştan insan için geri getiriyor ve herkesi yılın bu büyülü zamanını çok daha keyifli geçirmeye davet ediyor.

Mutlu bir yer inşa etmek isteyen herkes için mükemmel hediyeler ve çok daha fazlası LEGO’da. Hemen tıklayın ve sevdiklerinizi mutlu etmeye erkenden başlayın.

*Bu yazı LEGO katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale