Bipolar bozukluk teşhisi nasıl yapılır?

Günümüzde doktorlar bipolar bozukluğun farklı halleri ve doğru teşhis koyma konusunda oldukça uzun bir yol katettiler. Geçmişte bipolar bozukluk unipolar depresyon, şizofreni gibi başka bozukluklar ile sık sık karıştırılıyordu ancak artık bu konuda büyük ilerlemeler kaydedildi. Ruh hastalıklarına dair bu anlayışın artması sayesinde bipolar depresyon, hipomani ve mani işaretleri ile belirtileri teşhis edilebilir hale geldi ve böylece rahatsızlığın tedavisi de doğru şekilde uygulanabilir oldu.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Çoğumuz teşhisler için kan testleri, laboratuvar ölçümleri gibi konularla haşır neşir hale geldik ancak bipolar bozukluğun teşhisi için laboratuvar ve tarama testlerinin uygulanması pek de doğru olmuyor. Hatta bu konudaki en büyük teşhis aracı ruh hali dalgalanmalarınızdan, davranışlarınızdan ve yaşam tarzı alışkanlıklarınızdan doktorunuza açık şekilde bahsetmenizdir.

Fizik muayene hastanın genel sağlık durumuna dair işaretler verebilir ancak bipolar işaret ve belirtilerinin tespit edilmeleri için hastanın ağzından olan bitenleri açık bir şekilde dinlemek gerekir.

Bipolar bozukluk teşhisi için doktorun neleri bilmesi gerekir?

Bipolar bozukluğun doğru teşhis edilebilmesi için belirtilerin, şiddetlerinin, sürelerinin ve sıklıklarının dikkatli bir şekilde not edilmesi gerekir. Gün gün veya an an ortaya çıkan ruh hali dalgalanmaları illa ki bipolar bozukluğa da işaret etmeyebilir. Teşhiste temel olarak sıra dışı iyi ruh hali ve huzursuz ruh halinin belli bir periyot boyunca ortaya çıkması, bunun yanında enerjide, uyku halinde, hızlı düşünme ve konuşma gibi konularda da belirtiler olması gerekir. Hastanın belirtileri DSM-5 adı verilen kılavuzdaki kriterlere göre değerlendirilirler.

Bipolar bozukluk teşhisinde bir psikiyatr veya ruh sağlığı uzmanı size kişisel hayatınız, aile geçmişiniz, başka bozukluklarınız gibi konularda sorular soracaktır. Bipolar bozukluğun bazen genetik bir bileşeni vardır ve bu nedenle aile geçmişi teşhis koymaya yardımcı olabilir. Fakat bozukluğa sahip çoğu insanın aile geçmişinde bulguya rastlanmaz.

Doktorunuz bipolar belirtilerinize dair detaylı sorular da soracaktır. Ayrıca mantık, hafıza, kendinizi ifade edebilme, ilişki sürdürme gibi başka konulara da odaklanılabilir.

Bipolar bozukluk belirtilerini taklit eden başka hastalıklar var mı?

Ruh hali dalgalanmaları ve dürtüsel davranışlar bazen bipolar bozukluk değil de başka psikiyatrik rahatsızlıkların da belirtileri olabilirler, bazıları şöyle:

Madde kullanımı bozuklukları
Borderline kişilik bozukluğu
Tutum bozukluğu
Dürtü kontrol bozuklukları
Gelişimsel bozukluklar
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
Travma sonrası stres bozukluğu gibi bazı anksiyete bozuklukları

Sanrı ve halüsinasyonlar ile seyreden psikoz sadece bipolar bozuklukta değil, şizofreni gibi başka rahatsızlıklarda da ortaya çıkabilir. Ayrıca bipolar bozukluğa sahip olan insanların büyük kısmında anksiyete bozuklukları, madde kullanımı bozuklukları, kişilik bozuklukları gibi başka problemler de bulunurlar ve bunların ayrı olarak tedavi edilmeleri gerekir.

Tiroid hastalıkları, lupus, HIV, bel soğukluğu ve başka enfeksiyonlar gibi bazı psikiyatrik olmayan diğer hastalıklar da bipolar bozukluk belirtilerini taklit edebilirler. Bu da hem teşhisi hem de tedaviyi daha zorlu hale getirebilir.

Diğer problemler genellikle mani dönemini andırırlar fakat bipolar bozukluktan başka sebepleri vardır. Örneğin bazı steroid ilaçlar ruh hali ve davranışlarda değişimlere sebep olabilirler.

Bipolar bozukluk için doktora gitmeden önce ne yapmalı?

Doktorunuza teşhis için gitmeden önce belirtilerinizi bir süre not almanız iyi olur çünkü böylece depresyon, hipomani ve mani dönemlerine dair örüntü görünür hale gelebilir. Sadece ruh haline değil, aynı zamanda uyku, enerji, düşünme, konuşma ve davranış gibi diğer alanlara da odaklanmak gerekir. Ayrıca doktora gitmeden önce ailenizin tıbbi geçmişine dair bilgileri de soruşturmanız faydalı olur. Aile geçmişi özellikle teşhisi zor vakalarda faydalı olabilir.

Doktor ziyaretine sizi iyi tanıyan bir yakınınızı da götürmeniz faydalı olabilir. Çünkü bu bireyler bazen konuya dair kişinin kendisinden daha fazla bilgi sahibi olabilir ve detayları doktora aktarabilirler. Doktoru ziyaret etmeden önce aşağıdaki konular hakkında düşünün ve notlar alın:

Ruhsal ve fiziksel sağlık konusunda endişeleriniz
Fark ettiğiniz belirtiler
Sıra dışı davranışlarınız
Geçmiş hastalıklarınız
Ailenizdeki ruh hastalıkları geçmişi
Şimdi aldığınız ve geçmişte almış olduğunuz ilaçlar
Aldığınız doğal besin takviyeleri
Yaşam tarzı alışkanlıklarınız
Uyku alışkanlıklarınız
Hayatınızdaki stres kaynakları
Bipolar bozukluğa dair sorularınız

Doktor teşhis için hangi testleri kullanır?

Doktor belirtileri değerlendirmek için bir anket doldurmanızı isteyebilir. Ayrıca kan ve idrar testleri ile başka hastalıkların olup olmadıkları kontrol edilir. Uyuşturucu taraması yapılabilir. Bunun yanında TSH hormonu düzeylerine de göz atılır çünkü depresyon bazen tiroid işlevleri ile bağlantılı olur.

Beyin taraması teşhiste işe yarar mı?

Bipolar teşhisi için beyin tarama testleri gerekli değildir ancak doktorlar bazen psikiyatrik belirtiler verebilen başka nörolojik problemleri görmek için görüntülü tarama cihazlarını kullanabiliyorlar. Tomografi veya MR taraması düşünce, davranış ve ruh halinde ani değişimler ortaya çıkan kişilerde kullanılabilir ve böylece nörolojik bir sebep olup olmadığı görüntülenebilir.

Son zamanlardaki araştırmalar EEG ve MR taramalarının bipolar bozukluğa sahip kişilerin beyinlerinde farklar olduğunu gösteriyorlar fakat bu konuda kesin teşhis sağlayacak bir yöntem henüz bulunmadı.

Bir yakınınızın bipolar bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız ne yapabilirsiniz?

Eğer sevdiğiniz bir yakınınızın bipolar bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız endişeleriniz konusunda o kişiyle konuşun. Doktor randevusu almasını sağlayabilir ve dilerseniz onunla beraber gidebilirsiniz. Bazı ipuçları şöyle:

Doktoru bunun yeni bir problem olduğu konusunda bilgilendirin.
Endişelerinize dair her şeyi bir kağıda yazın.
Problem ve belirtiler konusunda açık ve net olun.
Ruh hali ve davranış değişimlerine dair detay verin.
Ani ortaya çıkan kızgınlık, depresyon ve agresyon gibi ruh hali değişimlerini tanımlayın.
Kişilikteki değişimleri tanımlayın, özellikle paranoya, sanrı ve halüsinasyon gibi konularda bilgiler verin.
Kişinin madde kullanımı varsa bunu bildirin.
Kişinin aldığı tüm ilaçların bir listesini çıkartın. Bazı ilaçların ruh hali üzerindeki negatif etkileri belirtileri anlamaya yardımcı olabilirler.

Kaynak: webmd

İlginizi çekebilir: Onun ne kadar farkındayız: Bipolar kişilik bozukluğu