dummy

Bilişsel çarpıtmalar: En sık yapılan 10 düşünce hatası

Düşüncenin insan üzerindeki zorunluluğu ve aralıksız devam eden bir akış şeklinde olduğu inkar edilemez bir gerçektir. İnsan zihninin düşüncelerden soyutlanarak işlevini sürdürmesi yaşam sürecine aykırıdır. Düşüncelerin zihinde sürekli var olduğu düşünüldüğünde her düşüncenin titizlikle seçilerek süzgeçten geçirilmesi zorlaşmaktadır. Bununla bağlantılı olarak, “Akla gelen her düşünce doğrudur ya da mantıklıdır” genellemesinin de doğru olmayacağı görülmektedir.

dummydummy

Bireyler, düşünceler üzerine normalden fazla yoğunlaşarak onları yönetme, yönlendirme ve reddetme yoluna girdiklerinde, bu durum psikolojik açıdan bazı bozukluklara neden olabilmektedir. Öte yandan, günlük hayat rutininde gerek zaman yönetimi açısından gerek insan ilişkilerinde kolaylık sağlaması açısından düşüncelerin otomatikleştirilme durumunun olduğu görülmektedir. Bu otomatikleştirme, kişinin geçmiş yaşantılarıyla bağlantılı olarak kendi yorumunu kattığı, kendi temel inançları doğrultusunda şekillendiği, doğruluğunun kanıtlanamadığı, varsayım ve çıkarımların bulunduğu düşüncelerden oluşmaktadır.

Nasıl ki düşünceler üzerine normalden fazla yoğunlaşmak psikolojik rahatsızlıklara sebebiyet verebiliyorsa, düşünceleri normalden fazla otomatikleştirmek de psikolojik rahatsızlıklara neden olabilmektedir. Düşüncelerin otomatikleştirilmesi, ruh sağlığı alanında “bilişsel çarpıtma” olarak adlandırılmaktadır ve insan zihninde oluşan birtakım düşünce hataları olarak tanımlanmaktadır. Kişide birden fazla bilişsel çarpıtma görülebilir.

En sık yapılan düşünce hatalarına bakalım birlikte…

Aşırı genelleme

Birey, bir ya da birden fazla olaydan yola çıkarak yaşanan diğer bütün olayları da kapsayan çıkarımlarda bulunur. Örneğin, yaşanan bir olayda arkadaşı tarafından haksız bulunan kişi “Kimse beni desteklemiyor” düşüncesi ile bu bilişsel çarpıtmayı gerçekleştirebilir.

-meli/-malı

Birey kendi zihninde katı ve değiştirilemez kurallar ve sabit fikirler oluşturarak bu kurallara hem kendisinin hem de çevresinin uymasını bekler. Aksi takdirde, birtakım felaketlerin onu ya da uymayan kişiyi beklediğini düşünür. “Hiç hata yapmamalıyım”, “Ne olursa olsun insanlar birbirine saygılı davranmalı” gibi cümleler bu düşünce hatasına örnek verilebilir.

Felaketleştirme

Kaygının yoğun olarak görüldüğü bir bilişsel çarpıtmadır çünkü kişi gerçeklik algısının dışında olumsuz senaryolar üreterek kötü şeyler olacağını düşünür. “Herkes benden nefret edecek” cümlesi felaketleştirmeye örnektir.

Ya hep ya hiç

Kişinin düşünceleri siyah ve beyaz olarak benzetilebilir. Bir olay/durum kişi için ya tam olmuştur ya da hiç olmamıştır. Örnek vermek gerekirse, “Eğer mükemmel değilsem başarısızım demektir”, “Benimle görüşmeyi reddederse bir daha asla karşısına çıkmam” gibi düşünceler bu bilişsel çarpıtmada görülmektedir.

Zihin okuma

Birey sanki karşısındakinin zihnini okuyor gibi emin ve kesin çıkarımlarda bulunur. “Gelmediğine göre beni beğenmedi”, “Benim duygusuz biri olduğumu düşünüyor” cümleleri zihin okuma düşünce hatasına örnektir.

Etiketleme

Kişi, kendisi ya da başkaları hakkında çıkarımlarda bulunarak bazı etiketlemeler yapar. Bir kez hata yapan birinin “Ben aptalım” diyerek kendini etiketlemesi buna örnektir.

Kişiselleştirme

Bu bilişsel çarpıtmada birey kendisiyle ilgili olmayan ya da çok az ilgili olan durumu bile tamamen üzerine alarak kendisini sorumlu tutar. Örneğin, bireyin bir arkadaşı başının ağrımaya başladığını söylerse birey bu durum kendisinin sebep olduğunu, arkadaşının ondan sıkıldığını, kendisinin iyi bir arkadaş olmadığını düşünebilir.

Büyültme-küçültme

Kişinin yaşanan bir olayı olduğundan büyük ya da küçük görmesi olarak tanımlanabilir. “Bu sınavı geçtiğim doğru fakat bunu herkes yapar”, “Küçücük çocuğun bile yapabileceği şeyi yapamadım” cümleleri buna örnektir.

Kehanetçilik

Kişi, bir olayın sonucunu olumsuz bir şekilde tahmin eder. Gelecekteki olayları öngördüğünü düşünür. Örneğin, “Telefonumu açmıyor, kesin kötü bir şey oldu” cümlesi bu düşünce hatasına örnektir.

Keyfi çıkarsama

Kişi, elinde herhangi bir kanıt olmamasına rağmen olaylar hakkında kendi algılamak istediği şekilde fikir üretir. Ürettiği düşüncelerin gerçeklikle pek bir ilgisi yoktur. “Bana acıdığı için benimle ilgileniyor”, “Yalnızca diksiyonu güzel olan insanlar iyi yerlere gelir” cümleleri buna örnektir.

Benimle iletişim kurmak ve paylaşımlarımı takip etmek için @kln.psk.betulcavlak Instagram hesabımı takip edebilirsiniz.

Kaynakça
Türkçapar, H. ve Akkoyunlu, S. (2013). Bir Teknik: Alternatif Düşünce Oluşturulması.Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi.

İlginizi çekebilir: İkili ilişkilerde iletişimde dikkat edilmesi gereken 3 kural

Betül Cavlak Akdaş: TED Üniversitesi'nde lisans eğitimini tamamladıktan sonra uzmanlığını Üsküdar Üniversitesi Klinik Psikoloji bölümünden onur öğrencisi olarak almıştır. Yüksek lisans tez konusu "Yetişkin Bireylerin Ebeveynleşme Olgusunda Obsesif İnanışların ve Kaygı Düzeylerinin Rolü"dür. İş hayatına özel bir kurumda devam eden Uzman Klinik Psikolog/Yazar Betül Cavlak Akdaş, online olarak terapi yaparak da danışan görmektedir. Ruh sağlığı alanında almış olduğu Bilişsel Davranışçı Terapi, Objektif Testler, MMPI, Aile Danışmanlığı, Sanat Terapisi gibi eğitimlerinin yanında, psikoloji bilimine yazılarıyla da katkı sağlamayı hedefleri arasına almıştır. Daha önce farklı dergilerde de Yazar olarak bulunan Betül Cavlak Akdaş'ın, "Erteleme Davranışı", "Mimari Yapı ve Psikoloji", "Benlik Saygısı" konuları üzerine araştırma projeleri mevcuttur. Ayrıca, Türkiye Buz Pateni Federasyonu bünyesinde İl Hakemliği yapmaktadır.

Anne evi rahatlığında seçimler: Anneler Günü’ne özel içinizi ısıtacak hediye önerileri

“An-ne”; iki hecesine dünyaları sığdıran; güven, sıcaklık, huzur, sevgi ve daha nice güzel duyguyla bizleri kucaklayan, yorgun günlerin ilacı, mutlu anların ortağı, düştüğümüzde koştuğumuz, sevincimizi ilk paylaştığımız o eşsiz kahraman. İki hece ama içinde bir ömür saklayan… Anne demek bir evin kalbi demek, sevgiyle hazırlanmış sofralar, kahve fincanında biriken mutlu anılar, bir koltukta kurulan huzur, sıcak bir evin rahatlığı demek. Çünkü bir annenin dokunduğu her şey, dünyayı biraz daha yaşanır kılar. İşte bu yüzden Anneler Günü yaklaşırken bu yıl onlara sadece bir hediye değil, hissettirdikleri o tarifsiz sıcaklığı, huzuru, ‘anne evi rahatlığını’ hediye etmek gerek. Ne de olsa her şeyin en iyisini, güzelini, rahatını, konforlusunu hak eden onlar.



Geçmişten günümüze dönüşümler geçirmiş olsa da bu özel ve anlamlı günün değişmeyen en önemli özelliği, kalbimizde ayrı bir yeri olan annelerimizi onurlandırmak için bir fırsat sunuyor oluşu. Şüphesiz ki annelerimizin bize kattığı güzellikleri bir güne sığdırmak mümkün değil ama bu özel günde özenle seçeceğimiz küçük bir hediye, onların bizim için ne kadar değerli olduğunu hissettirmek için şahane bir fırsat olabilir. Önemli olan, seçtiğimiz hediyeye sevgimizi katmak; tıpkı onların her lokmaya, her bakışa kattığı sevgi gibi. İşte birkaç sıcak öneri:

‘Anne kucağı’ gibi: Konforu eve taşıyacak hediyeler

Anne kucağının o benzersiz sıcaklığı, en zor zamanların bile en güzel ilacı değil mi? Ve evet aslında hiçbir hediye tam anlamıyla o sıcaklığı vermeye yetmez ama yine de biraz da olsa yaklaşabilir. Film keyfi için sıcacık ve yumuşacık bir battaniye, polar bir sabahlık, rahat terlikler, evin her köşesini anne sıcaklığına büründürecek ev tekstili ürünleri, yastıklar, kırlentler ve çok daha fazlası ile annelerinize bu Anneler Günü’nde huzur ve konforu hediye edebilirsiniz.

‘Anne eli değmiş’ gibi: Kişisel bakım ürünleri

Annelerimizin dokunduğu her yeri güzelleştirdiği aşikar… ‘Anne eli değmiş gibi’ dendiğinde her ne kadar lezzetli yemekler akıllara gelse de, bir atkının düğümünde, bir buklenin düzeltilmesinde de aynı özen var. Bazen son bir anne dokunuşu her şeyi bambaşka yapabilir. Annenizin kendisine de en az başkalarına gösterdiği kadar şefkatle ve özenle yaklaşması için kişisel bakım ürünlerinden şahane hediyeler seçebilirsiniz. Parfümler, cilt bakım ürünleri, saç şekillendiriciler, makyaj setleri ve çok daha fazlası bu özel günde annenizin yüzünde güller açtırabilir.

‘Annemin tarzı’ gibi: Zamansız, şık ve özel parçalar

Bazı parçalar vardır, bize hep annemizi hatırlatır. Onun yıllardır severek taşıdığı bir fular, özel günlerde takındığı bir broş ya da gençliğinden kalma bir ceket… Şimdi, o hatıraların yanına çok daha özellerini eklemenin tam zamanı. Zarif elbiseler, şık altın takılar, birbirinden güzel aksesuarlar, rahat ayakkabılar, yazlık kombinlerini tamamlayacak parçalar ve çok daha fazlası Anneler Günü’nde harika hediyelere dönüşebilir.

‘Anne sofrasından fırlamış’ gibi: Sofralara renk ve lezzet katan detaylar

Anne sofrası; her tabakta ayrı bir hikaye, her kasede ayrı bir emek ama hepsinde aynı lezzet. Kimi zaman dört gözle beklenen bayram sofralarının, kimi zaman okuldan eve dönüşte karşılayan leziz yemeklerin yıldızı annelerin sofralarını daha da güzelleştirecek, mutfakta geçirdikleri zamanları kolaylaştıracak pratik ve şık ürünler harika hediyeler olmaz mı? Şık yemek takımları, renkli masa örtüleri, kahve makineleri, mutfak robotları, airfryer’lar ve çok daha fazlası tek bir tık uzağınızda.

Pazarama’da ‘anne evi rahatlığında’ alışveriş

Annenize hissettirmek istediğiniz tüm bu duygular, bir hediyeye sığabilir mi? Belki tam olarak değil, ama Pazarama’da, onun kalbine dokunacak seçenekler sizi bekliyor.

Pazarama, binlerce ürün seçeneği, avantajlı fiyatlar, çok kanallı erişim imkanı ve güvenli ödeme alternatifleriyle size anne evi rahatlığında bir alışveriş deneyimi sunuyor. Bir hediye seçin, içine sevginizi katın ve annenize onu ne kadar çok sevdiğinizi bir kez daha gösterin. Aradığınız her şey Pazarama’da.

Ayrıca Anneler Günü’ne özel şahane kampanyalar da sizi bekliyor. Pazarama üzerinden yapacağınız 750 TL ve üzeri alışverişlerde geçerli “HEDIYE125” kupon kodu ile 125 TL indirim fırsatı yakalayabilir, eğer Pazarama Plus üyesi iseniz aynı tutardaki alışverişleriniz için “PLUS200” kupon kodunu kullanarak 200 TL’lik özel indirimden faydalanabilirsiniz. Hepsi ve daha fazlası için hemen tıklayın, tam anneme göre’ diyeceğiniz hediyeleri kaçırmayın.  Her şeyin en iyisini hak eden anneler için, bu Anneler Günü’nde sadece bir hediye değil, bir “teşekkür” armağan edin.

*Bu yazı Pazarama katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale
whatsapp