Beynimizin yalnızca yüzde 10’unu kullandığımız önermesini hepimiz biliriz. Ne var ki, kulağa son derece etkileyici gelen bu önerme, aslında yanlış. Gerçekte, insanlar beyin kapasitelerinin yüzde 100’ünü kullanır ve yüksek verimli bir organ olan beyin, yüksek kapasiteyle çalışmak için vücuttan enerji talep eder. Buna karşın, tam kapasiteyle kullanılıyor olmasına rağmen aşırı bilgi yüklemesinden de zarar görür. Bireyin etrafında işleyebileceği çok fazla veri olduğu düşünülürse bu durum daha iyi anlaşılabilir. Ancak beynin bu aşırı yükleme sorununu çözmek için uyguladığı bir yöntem vardır. Bu da beynin dikkat sistemidir.
Dikkat nedir?
Dikkat bize beynin işlemsel kaynaklarını ilgi, seçme ve yönlendirme ile etrafımızdan ayırmamızı sağlar. Dikkati beynin lideri olarak düşünebiliriz. Dikkat neye çekilirse beyin oraya gider. Bir anlamda beyninizin patronudur. Peki dikkatin iyi bir patron olduğunu söyleyebilir miyiz? Bu soruya cevap verebilmek için 3 şeyi bilmek gerekiyor:
- Dikkat, algımızı nasıl etkiliyor?
- Neden bizi genellikle dalgın ve ilgisiz yaparak yarı yolda bırakıyor?
- Dalgınlık ve dikkat eksikliğiyle ilgili neler yapabiliriz?
Dikkat ve algı
Sinirbilimci Amishi Jha, çalışmalarını dikkat üzerinde yoğunlaştırmış bir bilim insanı. Son 15 yıldır laboratuvarında yaptığı araştırmalarda yukarıda yer verdiğimiz 3 soruya cevap arıyor. Araştırmaları sonucunda dikkatin algımız üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu fark eden Jha, dikkati en çok etkileyen şeyinse stres olduğunu ifade ediyor.
Jha’nın gerçekleştirdiği çalışmada, kafalarına elektrotlu boneler bağlanan katılımcılara üst üste bazı fotoğraflar gösterilip belli şeylere dikkat etmeleri isteniyor. Katılımcılar, olağan fotoğraflar söz konusu olduğunda kendilerine dikkat etmeleri söylenen şeyleri rahatlıkla tanımlayabilirken; bazı rahatsız edici fotoğraflar gösterildiğinde aynı tanımlamaları yapamıyor. Sonuç olarak araştırmada, rahatsız edici fotoğrafların beyinde strese yol açtığı ve bunun da, katılımcıların karşılarında duran ve açıkça gördükleri fotoğrafları tam anlamıyla algılayamamalarına neden olduğuna ulaşılıyor. Bir başka ifadeyle, stres, algımızı ve dikkatimizi düşündüğümüzden çok daha fazla etkiliyor.
Dikkat eksikliği
Yürütülen araştırmalara göre uyumadığımız zamanın yüzde 50’sinde aklımız başka yerde dolaşıyor. Bunun nedeni ise aklımızın ‘usta bir zaman yolcusu’ olması. Jha, bununla ilgili olarak müzik çalar örneğini veriyor. Buna göre; aklımız tıpkı bir müzik çalar gibi geçmişe ya da geleceğe sarılabilme özelliğine sahip. İlginç olansa bunu pek çok zaman farkına bile varmadan yapıyor olmamız.
Böyle zamanlarda hata yapma olasılığımız doğal olarak artıyor. Bazen önemli bilgileri es geçiyoruz ve karar vermekte zorluk yaşıyoruz. Bu durum stres altındayken ya da duygusal olduğumuz zamanlarda ise daha da kötüleşiyor. Çünkü ya geçmişle ilgili pişmanlıklar ya da gelecekle ilgili endişelere kapılmış halde buluyoruz kendimizi.
İlginizi çekebilir: Erişkinlerde dikkat eksikliği ve 7 etkili öneriyle başa çıkma yolları
Ne yapabiliriz?
Jha, dikkat eksikliği ya da aklını verememeyle başa çıkmak için uygulayabileceğimiz en iyi yöntemin farkındalık egzersizleri olduğunu ifade ediyor. Stresli ve kendini veremeyen bir aklın zıttının farkında olan bir akıl olduğunu düşündüğümüzde Jha’nın önerisini daha iyi anlayabiliriz. Farkındalığımızı artırmak için yapabileceğimiz farklı egzersizler mevcut. Ancak bu egzersizlerin hepsinin ortak bir noktası var: Ana odaklanmak. Gün içinde zihninizi yaşadığınız ana odaklayarak farkındalık egzersizleri yapmanız ve bu şekilde müzik çaları ileri ya da geri sarmayıp yalnızca ‘oynat’ tuşuna basmanız, yani akışta yaşamanız mümkün.
İlginizi çekebilir: Hemen şimdi uygulayabileceğiniz farkındalık egzersizleri
Amishi Jha’dan konuyla ilgili daha fazlasını aşağıdaki videoya tıklayarak öğrenebilirsiniz: