Davranışsal bağımlılık nedir: Bağımlılığın farkında olunmayan hali

Alkol ve uyuşturucu kullanımı, kısa vadeli ödüller sağlayıp davranış üzerindeki kontrolü kısıtlar. Bazı davranışlar da aynı şekilde, kişiye kısa süreli mutluluklar vererek davranışı kontrol edememekle sonuçlanır. Kontrol kaybı, madde bağımlılığının tanımında temel noktadır. Öte yandan bazı davranışlarla uyuşturucu maddeler arasındaki bu sonuçsal benzerlik, davranışsal bağımlılıkların araştırılmasına neden olmuştur. Davranışsal bağımlılık terimi, her ne kadar bilimsel bilgiye dayansa da tanımı konusunda henüz bir fikir birliğine varılmış değil.

Peki, vücuda bağımlılık yapan bir madde alınmaksızın nasıl bağımlı olunabilir? Beynin alkole ya da uyuşturucuya tepki verdiği kadar davranışlara da tepki verdiğini biliyoruz. Bazı davranışlar, beyinde güçlü sinyallere neden olur ve bu durum o davranışları, hayatımızı sekteye uğratsalar dahi sürekli tekrarlamamızı sağlar. Davranışsal bağımlılık o kadar ileri seviyelere gelebilir ki, tıpkı alkol ve uyuşturucu bağımlılığında olduğu gibi bırakıldığında yoksunluğa yol açabilir. Bu yoksunluk kişide tedirginlik, uyku sorunu, sinirlilik ve kişilik değişimlerine sebep olabilir.

Davranışsal bağımlılığın belirtileri

Madde bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılığın da gözle görülür bazı işaretleri ve belirtileri vardır. Aşağıda bunlardan bazılarına yer verdik:

• Davranışa başlangıçta istediğinizden daha uzun süreli ya da daha sık devam etmek.
• Sürekli o davranışı yapma ihtiyacı hissetmek.
• Davranışı bırakma, azaltma ya da kontrol altına almada başarısız olmak.
• Bireyin zamanının çoğunu o davranışla, ona zaman ayarlamakla ya da onun etkilerinden kurtulmaya çalışmakla geçirmesi.
• Davranışla ya da ona hazırlayan eylemlerle çok meşgul olmak.
• İş, okul, aile gibi sorumlulukları davranışla daha fazla meşgul olabilmek için göz ardı etmek.
• Davranışı daha rahat yapabilmek için aile ve arkadaşlardan kendini soyutlamak.
• Olumsuz sonuçlarına rağmen davranışa devam etmek.
• Aynı etkiye erişebilmek için davranışın sıklığını ve yoğunluğunu artırmak.
• Davranışı yapamadığı anlarda kişinin huzursuzluk, sinir ve kaygı hissetmesi.

Bağımlılığın tedavisi

Davranışsal bağımlılığın tedavisi ve rehabilite edilmesi çoğu durumda zordur çünkü alkol ve uyuşturucunun aksine davranışın detoksla atılması mümkün değildir. Örneğin, çok yeme bağımlılığı olan bir insanın hayatından yemeği çıkarması söz konusu olamaz. Dolayısıyla bazı davranışsal bağımlılığı tedavi programları detoks ve perhizden ziyade rehabilitasyon ve iyileşmeye odaklanıyor. Bireyin karşı karşıya olduğu psikolojik sorunların incelendiği bu rehabilitasyon programlarının bağımlılık tedavisinde oldukça başarılı olduğu söylenebilir. Bu programlarda bağımlı bireylerin hayattaki zorluk ve baskılarla başa çıkabilmek için daha sağlıklı yöntemler geliştirmeleri hedeflenir.

Kaynak 
projectknow.com
psychologytoday.com

İlginizi çekebilir: Bağımlılıklar alışkanlık mı seçim mi?