Bir arkadaşınız veya aile üyelerinizden biri bağımlılık sorunu yaşıyorsa bir süredir o kişiye nasıl yardım edebileceğinizi düşünüyor olabilirsiniz. Öncelikle bağımlılıktan kurtulmanın kolay bir şey olmadığını kabul etmelisiniz. Bununla birlikte sevdikleri tarafından desteklenen kişilerin, yaşadıkları zorlukların üstesinden gelme ihtimallerinin daha kolay olduğunu unutmamalısınız.

Bağımlılıkların genel olarak başka bir sorunun sonucunda ortaya çıktığının farkında olmalısınız. Yani alkol ya da madde bağımlılığı olan bir kişinin öncelikle bu bağımlılığa neden olan sorunları çözmesi önemlidir. Yaşadığı sorunlar üzerine düşünmek ve konuşmak istemeyen ve bağımlılığı olan birinin arka planda daha ciddi sorunlar yaşıyor olması muhtemeldir.

Bu yazıda bağımlı birine yardım etmek için hangi stratejilere başvurabileceğinizi, yapmanız ve yapmamanız gerekenleri ve bu süreçte kendi psikolojik sağlığınızı korumak için neler yapabileceğinizi konuşabilirsiniz.

Bağımlı Birine Nasıl Davranmalı?

Bağımlı bir arkadaşınız ya da aile üyeniz varsa konuyla ilgili endişelerinizi sürekli dile getirmenize rağmen hiçbir değişiklik olmadığını fark etmiş olabilirsiniz. Sevdiğiniz bu kişiyle haftalar ve hatta aylar boyunca konuşmanıza ve ona defalarca şans vermiş olmanıza rağmen hiçbir sonuç alamamış olabilirsiniz.

Bağımlı birine karşı tutarlı ve olumlu bir mesaj belirlemeli ve bu mesajı geliştirip tekrarlamalısınız. “Seni önemsiyorum ve yardım almanı istiyorum” şeklinde cümleler kurun. Onu suçlamaktan, azarlamaktan ve onunla tartışmaktan kaçının. Karşınızdaki insanın yardıma ihtiyacı olduğunu unutmayın ve onunla konuşurken şu noktalara dikkat etmeyi unutmayın:

• İkinizden biri alkol veya madde etkisi altındayken konuşmaya çalışmayın.
• Kendinizi ve çevrenizdeki insanları fiziksel zararlardan koruyun.
• Şiddet varsa polisi arayın.
• Evinizi, ekonomik durumunuzu ve ilişkilerinizi koruyacak sınırlar koyun ve bu sınırları koruyun.

Bağımlı Birine Nasıl Yardım Edilir?

Bağımlı birine yardım etmeden önce kendi ruh sağlığınızı korumaya çalışmalısınız. Bağımlı biriyle arkadaşlık etmek ya da ilişki içerisinde olmak, oldukça stresli bir durumdur. Bu nedenle sizi zor bir sürecin beklediğini kabul edin ve gerektiğinde yardım almaktan çekinmeyin.

Bağımlı birine yardım eden kişilerin stres ile başa çıkma stratejilerini öğrenmeleri önemlidir. Bu stratejiler ile bağımlı olan arkadaşınıza veya aile üyenize yardım ederken karşılaştığınız stres faktörleri ile daha kolay başa çıkabilirsiniz. Bu nedenle derin nefes alma, meditasyon, bilinçli farkındalık, olumlu düşünme, yoga ve psikoterapi gibi uygulamalardan sizin için uygun olanlarını bulmalı ve stresinizi kontrol altına almalısınız.

Kendi ruh sağlığınızı ön plana koyduktan sonra bağımlı birine yardım etmek için aşağıdaki stratejilere başvurabilirsiniz:

1. Bağımlılık konusunda bilgi sahibi olun

Daha önce alkol ya da uyuşturucu bağımlılığı gibi bir sorununuz olmadıysa sevdiğiniz kişinin bu sorunla mücadelesini anlamakta zorlanabilirsiniz. Bağımlı kişiler normalden daha farklı davranışlar sergileyebilir. Bu nedenle öncelikle bağımlılığın bir seçim olmadığını anlamalısınız. Bağımlılık, kişinin beyin kimyasını değiştiren, günlük hayatını neredeyse her açıdan etkileyen, kişiyi hem psikolojik hem de fiziksel olarak zayıflatan bir durumdur. Bağımlılığı bir seçim ya da başarısızlık olarak görmemeniz, bu süreçte sizin de daha az yıpranmanıza yardımcı olabilir. Örneğin, “Beni sevseydi alkolü bırakırdı” gibi düşüncelere sahip olduğunuzda bağımlılığı çok fazla kişiselleştirebilirsiniz. Bunun yerine bağımlılığı bir hastalık olarak düşünmeli ve sorunla ilgili kalıcı değişiklikler yapmayı hedeflemelisiniz.

2. Kişiyi değil, sorunu hedef alın

Bağımlılığı olan kişiler hayal kırıklığı ve utanç dahil olmak üzere çeşitli duygular yaşıyor olabilir. Bu nedenle sevildiğini ve desteklendiğini bilse dahi duygularını ve deneyimlerini paylaşmıyor olabilir. Karşınızdaki kişi sizi inciten davranışlara ya da eylemlere sahip olsa dahi onu suçlamak yerine bilgilendirmeyi deneyebilirsiniz. Bağımlı birine empati ve şefkatle yaklaştığınızda iletişiminiz iki taraflı olarak daha iyi bir seviyeye gelebilir. Bağımlılığa dair çok fazla bilgi sahibi olduğunuzu düşünseniz dahi herkesin farklı bir süreçten geçtiğini kabul etmeli ve doğrudan bir konuda yardım teklif etmek yerine sevdiğiniz kişiyi desteklemek adına “Benim yapabileceğim bir şey var mı?” gibi sorular sormayı denemelisiniz.

3. Güven duygusu geliştirin

Sevdiğiniz kişi daha önce güveninize ihanet ettiyse aranızda tekrar bir güven duygusu oluşturmanız zor olabilir. Ancak güven oluşturmak, bağımlılığı olan kişinin değişmeyi düşünmesine yardımcı olmak açısından çok önemlidir.

Sevdiğiniz kişiyle aranızda güven oluşturmak için dikkat etmeniz gereken noktalardan bazıları şu şekildedir:

• Eleştirmeyin ve ders vermeyin.
• Bağırmayın ve abartılı tepkiler vermeyin.
• Bağımlılık yaratan davranışlardan kaçının.

Herkesin bakış açısı farklı olduğu için siz yalnızca sevdiğiniz kişiye yardım etmeyi hedefleseniz dahi karşınızdaki kişi kendisini kontrol etmeye çalıştığınızı düşünebilir. Bu da bağımlılığın artmasına neden olabilir. Bu nedenle bakış açılarınızın farklı olabileceğini kabul etmeli ve stresinizi karşı tarafa çok fazla yansıtarak aranızdaki ilişkiyi zedelememelisiniz.

4. Küçümseyici davranışlardan kaçının

Bağımlılık sonucu sergilenen davranışlar nedeniyle karşınızdakine kızmanız normaldir. Ancak bağımlı birini hatalarından dolayı sürekli azarlamak, durumun daha da kötü hale gelmesine neden olabilir. Alkol ve uyuşturucu gibi maddeler, kişinin muhakeme yeteneğinin bozulmasına neden olarak mantıksız davranmasına yol açabilir. Bu nedenle karşınızdaki kişiyi bağımlılığı nedeniyle yargılamaktan kaçının ve ona karşı kullandığınız dile dikkat edin.

5. Sorunu görmezden gelmeyin

Hiç kimse sevdiği kişinin bağımlı olduğunu görmek istemez. Bu nedenle arkadaşınız, aile üyeniz veya sevgiliniz bağımlılık geliştirirse bunu inkar etmek için her şeyi yapmanız mümkündür. Bağımlılık belirtilerini görmezden gelebilir, bahaneler uydurabilir veya bağımlılığı küçümseyebilirsiniz. Veya ne yapacağınızı bilmediğiniz için bağımlılığı inkar edebilirsiniz. Ancak bağımlılığı olan kişiye karşı açık olmanız, kişinin tedavi için gerekli adımları atmasına önayak olabilir.

6. Bağımlılığı bırakmaya zorlamayın

Bağımlılık söz konusu olduğunda kişiyi zorlamak çoğu zaman işe yaramaz. Çünkü zorlamak yalnızca kısa süreli bir çözümdür. Bağımlılıktan uzun vadede kurtulmak için kişinin gerçekten motive olması önemlidir. Bağımlı kişinin davranışlarını kontrol etmeye çalışmamalısınız. Karşınızdakinin rehabilitasyon merkezine gitmesini istemeniz, aranızın daha da açılmasına neden olacaktır. Değişim isteyenin bağımlının kendisi olması gerektiğini unutmamalısınız.

7. Pes etmeyin

Sevdiğiniz kişi bağımlılığı için yardım almayı reddederse ya da bağımlılığından kurtulduktan sonra bağımlılığı tekrar başlarsa hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz. Ancak pes etmeyin. Bağımlılık, kişinin gerçek kişiliğini maskeliyor olabilir. Buna rağmen kişinin iyileşmesi ve ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi mümkün olabilir. Umudunuzu kaybetmemeniz, sevdiğiniz kişinin değişmesi için çok önemlidir. Bağımlılıktan kurtulmanın zor olduğunu, ancak imkansız olmadığını unutmayın. Bağımlılık, tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bu nedenle bağımlılıktan kurtulma sürecinde sevdiğiniz kişiye ilham vermeli ve onu hiçbir şeyin imkansız olmadığı yönünde motive etmelisiniz.

İlginizi çekebilir: Dr. Gabor Mate’ye göre ergenlik çağında bağımlılığın nedenleriDr. Gabor Mate’