B12 vitamini nedir, eksikliğinin belirtileri ve etkileri nelerdir?

Son zamanlarda hafıza, unutkanlık ile ilgili şüpheye düşen herkes önce “B12 vitaminim mi eksik acaba?” diye düşünüyor. Nedeni ise enerji vitamini olarak adlandırdığımız B12 aynı zamanda beynin sütüdür.

B12, DNA, sinir ve kan hücrelerinin yapılanmasına yardımcı olur. Sağlıklı bir beyin ve bağışıklık sistemi için çok önemlidir. Metabolizma eksikliğinde düzgün çalışamaz. Sadece yumurta, et, kabuklu deniz ürünleri ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde bulunur. Vejetaryenlerde, çölyak hastalarında veya diğer sindirim sorunları olan hastalarda ve 50 yaş üzeri yetişkin bireylerde B12 vitamini eksikliği görülmektedir. Belirtileri ise yorgunluk, hızlı kalp atışı, bilinçte bulanıklıktır, hafıza zorluğu ve unutkanlıktır.

Vejetaryenler ve veganlar risk altında

B12 vitamini hayvansal ürünlerde doğal olarak bulunur. Yumurta ve süt ürünlerini isteğe bağlı tüketen vejetaryenler bu iki gruptan en az birini tüketmelidir. Hayvansal ürünleri tüketmeyen veganlar ise destek B12 vitamini almalı ya da takviye edilmiş tahıl ve tahıllı ürünler tüketmelidir.

50 yaşın üzerindekiler risk altında

Yaşlandıkça, mide daha az asit üretir ve mide asidi B12 emilimi için anahtardır. Yaşlı bireyler genellikle mide asidi seviyelerini daha da azaltabilecek ilaçlar alabilirler. Dolayısı ile bazı yaşlılar gıdalardan elde ettiği B12 vitamininin emilimini kaybeder ve takviye ya da enjeksiyon ile takviye edilmelidir.

Demans ile karıştırılabilir

B12 eksikliğinin belirtileri hafıza kaybı, yönelim bozukluğu, düşünme ve hafıza güçlüğü gibi demans belirtilerini taklit ettiği görülmüştür. Özellikle yaşlı insanlar her ikisi için de risk altında olduğu için B12 eksikliğini demanstan ayırt etmek zordur. B12 eksikliği olan kişilerin %75 ila %90’ında demans gibi nörolojik komplikasyonlar görülebilir.

Doğum kontrol hapları azaltabilir

Uzun süredir oral kontraseptif kullanan kadınlarda B12 vitamini emilimi sorunu yaşanmaktadır. Yapılan çalışmalara göre östrojen bakımından yüksek olan haplar, B12 ve folat emilimini bozduğu görülmektedir.

Alkol B12 vitamini eksikliğini tetikler

Her gün ortalamadan daha fazla alkol almak, gastrit veya mide astarında tahrişe neden olabilir ve düşük mide asidi dolayısı ile B12 emiliminin azalmasına neden olabilir. Aynı zamanda, B12 karaciğerde depolanır ve alkol tüketimi karaciğer fonksiyonunu bozabilir ve B12 depolarını tüketebilir veya karaciğerin kullanmasını zorlaştırabilir.

Pernisiyöz anemiyle bağlantılıdır

B12 eksikliği ile tetiklenen spesifik bir anemi türü Pernisiyöz Anemi olarak adlandırılır. Pernisiyoz anemili hastalar intrinsik faktör denilen ve midede üretilen bir proteinin eksikliğinden dolayı yeterli düzeyde B12 vitaminini vücutlarına ememezler. Pernisiyöz anemi, otoimmün bir sorun veya genetik geçişli bir durumun sonucu olabilir. Tedavi genellikle B12 enjeksiyonu ve takviyelerle kombine edilir.

Bağışıklık sistemi ile bağlantılıdır

B12 beyaz kan hücresi üretiminde önemli bir rol oynar ve beyaz kan hücreleri uygun bağışıklık sisteminin çalışması için gereklidir.

Sindirim sorunları neden olabilir

Gastorintestinal sistem (GI) sorunları yaşayan insanlar B12 eksikliği riski daha yüksektir, çünkü sindirim sorunları besin maddelerini emmeyi zorlaştırabilir. Kolit, Crohn hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalığı ve sızdıran bağırsak sendromu gibi bağırsak sorunları olanlar daha yüksek risk altındadır. Hastalar aynı zamanda emilim ile ilgili problemler yaşayabilir. Bunlardan herhangi birine sahipseniz B12 açısından zengin tüm yiyecekleri tüketiyor bile olsanız GI yolu tarafından emilmezse vücudun depolarını hazırlamada yardımcı olmaz.

Mide ameliyatından sonra meydana gelebilir

Gastrik bypass ameliyatı gibi GI kanalını etkileyen bazı ameliyatlar B12’yi emmeyi zorlaştırıyor. Bunun bir nedeni, vücudun yiyecekleri sindirme yeteneğindeki azalma ile ilgilidir; aynı zamanda, vücudun B12’yi emmesine yardımcı olan bir protein olan intrinsik faktörün seviyelerinin şüpheli sonucudur. Emilim sorunu kalıcı olabilir ve gastrik bypass geçiren kişilerin yaşamlarının geri kalanı için B12 vitamini takviyeleri alması veya bir eksiklik riskiyle karşı karşıya kalması gerekebilir.

Bebeklerde de görülür

Bebeklerde B12 eksikliği ciddi bir sorundur. Anemi, hareket problemleri, gelişimsel dönüm noktalarına ulaşmada güçlük ve gelişememe gibi semptomlara yol açabilir. Özellikle bir bebeğe herhangi bir hayvansal ürün içermeyen bir beslenme veya emziren anne B12 vitamini takviyesi almayan bir vegan ise eksikliği önemsenmelidir.

En iyi kaynaklar et ve balıktır

Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne göre sığır karaciğeri ve istiridye B12’de en üsttedir. Sakatat veya deniz mahsulü tercih edilmeyen durumlarda kıyma, alabalık ve somon gibi bol bol seçenek vardır.

Vücudunuzda biriken ve aşırı yan etkileri olabilen ve yağda çözünen vitaminlerin aksine, B12 suda çözünen bir vitamindir. Yani vücudunuz sadece az miktarda emer ve geri kalanı idrarla atılır. Bir seferde büyük miktarlarda B12 alımının ishale ve her yerde kaşıntıya neden olabileceğini unutmayın. Doktorunuzun kontrolünde eksikliğine kan önerdiği miktarda takviyeleri kullanın.

İlginizi çekebilir: Sağlıklı bir yaşam için sağlıklı beslenme: Flavonoid açısından zengin beslenmek