Alzheimer hastalığının anatomisi: Önlemek için bulmaca çözmekten daha etkili yöntemler var mı?

Uzun bir ömür sürmek, muhtemelen hepimizin hayalidir. Ne var ki; uzun bir yaşam, ancak sağlıklı olduğu müddetçe bireyi mutlu edebilir. Araştırmalar, 80 yaşına gelen bireylerde Alzheimer riskinin gün geçtikçe arttığını belirtiyor. Öyle ki bu hastalıkla ilgili Beni Unutma kitabının yazarı Lisa Genova, her 2 kişiden 1’inin ileride Alzheimer’a yakalanacağının öngörüldüğünü ifade ediyor. Ancak Genova’nın söylediği bir şey daha var: Alzheimer kaçınılmaz bir son değil ve önlenebilir.

Alzheimer nasıl oluşur?

Genova’ya göre; Alzheimer ile ilgili korkunun büyük bir kısmı, hastalıkla ilgili yapabileceğimiz bir şeyin olmadığı düşüncesinden kaynaklanıyor. Nitekim onlarca yıllık araştırmalara rağmen, halen önleyici bir çalışma ve tedaviye sahip değiliz. Fakat bilim, Alzheimer’ın nedenini kavradı ve aslında bu bize çok şey ifade ediyor. Alzheimer, bilginin işlenmesi esnasında nöronlar tarafından salgılanan ve amiloid beta adı verilen bir tür salgının çok fazla salgılanması ya da temizlenmemesi sonucu oluşur. Bu, yaş ilerledikçe artar. Alzheimer’ın bir ileri yaş sorunu olmasının asıl nedeni de budur.

Önlemek için yapılabilecekler

Peki bunun iş işten geçmeden farkına varılması mümkün mü? Genova, PET taraması adı verilen bir sağlık tarama testiyle bunun erken yaşlarda tespit edilebileceğini söylüyor. Tespit edildikten sonra ise Alzheimer’ı önlemek için yapılması gereken bazı şeyler var. Ve bunların temelinde beynimizi çalıştırmak yatıyor. Çünkü Alzheimer için araştırmalar sürse de henüz önleyici tıp alanında bulunmuş ilaçlar mevcut değil.

Alzheimer konusunda bazı klişelere de değinen Genova, beynimizi çalıştırmaktan anlaşılan şeyin genellikle bulmaca çözmek olduğunu söylüyor. Ancak Genova’ya göre; halihazırda bildiğimiz şeyler üzerinde çalışmak, Alzheimer’ı önlemeye yardımcı olmaz. Bu hastalığı önlemek için nöronların amiloid beta’ya karşılık olarak sinaps adı verilen bağlantıları üretmesi gerekiyor ve bu da ancak yeni şeyler öğrenerek mümkün. Kitap okumak ya da dil öğrenmek Alzheimer’ı önlemek için yapılabilecek en iyi şeyler arasında; çünkü öğrenilen her bilgi yeni bir sinaps’ı ifade ediyor; ve amiloid beta birikerek bu sinapsları yok ederken siz onun karşısına sürekli yeni sinapsları çıkarmış oluyorsunuz. Yok etmeye devam etse de bitiremeyeceği kadar fazla sinaps üretebilmek, yani mümkün olduğunca fazla şey öğrenmek, bu konuda kilit nokta.

İlginizi çekebilir: Uyku bozukluğu Alzheimer’a neden olabilir

Ne zaman endişelenmeliyiz?

Amiloid plak birikiminin kritik noktaya gelmesi 10-15 yılı bulabiliyor. Ancak kritik noktaya gelmiş olsa da, herhangi bir Alzheimer belirtisi göstermeyen bireyler de mevcut. Öte yandan “Bu odaya neden geldim?” ya da “… adı neydi?” veya “Anahtarları nerede bıraktım?” gibi sorular sorduğunuz durumlar karşısında endişelenmenize gerek yok; çünkü anahtarları nerede bıraktığınızı hatırlamamanızın nedeni o sırada ona dikkat etmiyor olmanızdan başka bir şey değil. Alzheimer ise daha ciddi şeyleri, örneğin yakınlarınızın isimlerini ya da 5 dakika önce ne konuştuğunuzu unutmanızla ilgili bir durum.

Lisa Genova’dan Alzheimer’ın risk faktörleri ve önlemek için yapılabilecekler ile ilgili daha fazlasını öğrenmek için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz:

İlginizi çekebilir: İnsülin direnci konusunda bilinçlenerek Alzheimer hastalığını önlemek mümkün