Ağız yaraları 101: Nedir, neden olur ve nasıl geçer?

Ağız yarası, zaman zaman her insanın yaşayabileceği bir sağlık sorunudur. Bununla birlikte birden fazla ağız yarası türü vardır. Bazıları aft gibi küçük yaralardır ve kendi başlarına iyileşebilir. Ağız kanseri gibi nedenlere bağlı olarak gelişen yaralar ise daha şiddetlidir. Ağız yaraları yanaklarda, diş etlerinde, damakta, dilde ve dudaklarda oluşabilir.

Ağız yaraları neden olur, nasıl geçer gibi konuya dair merak edilenler hakkında daha fazlasını keşfetmek için okumaya devam edin.

Ağız yarası nedir?

Ağız yaraları, yumuşak ağız dokularında oluşan ağrılı lezyonlardır. Daha önce de belirttiğimiz gibi dudaklarda, diş etlerinde, dilde, yanaklarda, dilde veya damakta görünebilirler.

Ağız yaraları çeşitleri

Ağız yarası terimi, ağız boşluğunu etkileyen bir dizi farklı durumu tanımlayabilir. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere farklı ağız yarası çeşitleri vardır:

Aft yaraları: Aft yaraları, en yaygın ağız yarası türlerinden biridir. Bu yaralar genellikle ortasında beyazlık, sarılık veya grilik olan kırmızı renkte yaralardır. Bulaşıcı değillerdir ve genellikle 10-14 gün içinde kendiliğinden geçerler.
Uçuk: Son derece yaygın ağız yaralarından biri olan uçuklara herpes simpleks virüsü neden olur. Aftlardan farklı olarak, uçuklar bulaşıcıdır ve öpüşme veya yiyecek ve içecekleri paylaşma yoluyla bulaşabilir.
Gingivostomatit: Bu duruma bakteriyel veya viral bir enfeksiyon neden olabilir veya kötü ağız hijyeni ile bağlantılı olabilir. Gingivostomatit, ağızda -genellikle diş etlerinde veya iç yanaklarda- uçuklarla karakterizedir. Çocuklarda sıklıkla görülür.
Pamukçuk: Kandidiyazis olarak da adlandırılan pamukçuk, ağız içindeki bir maya enfeksiyonudur. Oral pamukçuk olan kişilerde dilde, yanaklarda ve diş etlerinde beyaz, kremsi lezyonlar gelişir. Pamukçuğun insandan insana geçmesi alışılmadık bir durum olsa da, özellikle bağışıklığı baskılanmış kişilerde olabilir. Pamukçuk takma diş kullanan kişilerde yaygın olarak görülür, ancak herkesi etkileyebilir.
Oral liken planus: Kronik bir inflamatuar bozukluk olan liken planus dudakları, yanakları, diş etlerin ve dili etkileyebilir. Kabarık, parçalı doku parçaları fark edilebilir. Bazı durumlarda, kırmızı, şişmiş ağız yaraları da olabilir.
Lökoplaki: Bu durum, ağzın içindeki yumuşak dokularda kalın, beyaz lekelerin oluşmasına neden olur. Sigara içen kişilerde daha yaygındır. Semptomlar genellikle kendi kendine iyileşirken, daha şiddetli vakalar ağız kanserinin bir işareti olabilir.
Ağız kanseri: Ağız kanseri olan kişiler aftlar veya kırmızı- beyaz yaralar fark edebilir. Diğer ağız yaralarının aksine, ağız kanserine bağlı lezyonlar kendi kendine iyileşmez.

Ağız yaralarının belirtileri

Yukarıda farklı ağız yarası çeşitlerini açıkladık. Dolayısıyla ağız yaraları ile birlikte gelişen semptomlar, yara tipine ve nedenine bağlı olarak değişecektir. Yine de ağız yaralarıyla birlikte gelebilecek belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz:

Ağızda yanma veya karıncalanma hissi (özellikle boğazın yakınında)
Baharatlı veya tuzlu yiyecekleri yemekte zorluk çekme
Batma
Kanama
Yutma güçlüğü
Ciltte iyileşmeyen dokular (ülserasyonlar)
İyileşmeyen yaralar
Kasıtsız kilo kaybı
Gevşek dişler
Ağızda veya dilde kırmızı veya beyaz lekeler

Ağız yaraları, yukarıdaki belirtilerin bir kısmı veya tamamı ile ortaya çıkabilir. Peki, ağız içi yaraları ne zaman tehlikelidir? Tipik olarak, bir ağız yarası ne kadar uzun sürerse, daha ciddi bir sağlık durumuyla ilişkili olma olasılığı da o kadar yüksektir. Ağız yaralarına neden olan hafif tahrişler, daha hızlı iyileşme eğilimindedir.

Ağız içi yaralar neyin habercisi? Ağız yarası neden olur?

Ağız yarası nedir ve ağız yaralarının belirtileri nelerdir, artık biliyorsunuz. Peki ya ağız yarası nedenleri? Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, ağız yaralarının oluşmasına neden olabilecek birkaç sağlık durumu vardır:

İdiopatik (Hastalığın nasıl geliştiği bilinmeyen): İdiopatik ağız yaraları genelde altta yatan bir sağlık durumuyla bağlantılı değildir. Aft yaraları, bu tür ağız yaralarına bir örnektir.
Otoimmün hastalıklar: Crohn hastalığı, liken planus ve sistemik lupus eritematozus gibi bazı otoimmün hastalıklar ağızda yaraların oluşmasına neden olabilir.
Travma: Yanağı ısırmak veya sıcak bir yiyecek-içecekle ağzı istemeden yakmak gibi travmalar da ağız yaralarına neden olabilir. Bazı durumlarda, diş tedavilerinde kullanılan aletlerden kaynaklanan travma da ağız yarasına yol açabilir.
Hematolojik: Hematolojik bozukluklar kan bozukluklarıdır. Anemi ve nötropeni, ağız yaralarına neden olabilir.
Ateş sendromları: Enfeksiyon olmaksızın ateşe neden olan belirli bozukluklar (ateş sendromları) ağız yaralarına neden olabilir.
Kanser: Bazı kanser türleri ağrılı ağız yaralarına neden olabilir.
Gıda alerjileri: Bazı gıda alerjileri, ağız yaralarının yaygın bir nedenidir.
Besin eksiklikleri: Demir, folat, çinko veya birkaç B vitamini gibi besinlerin eksikliği ağız yaralarına neden olabilir.
Viral enfeksiyonlar: Herpes simpleks, zona , Coxsackie A, Epstein-Barr ve insan immün yetmezlik virüsü (HIV) gibi viral enfeksiyonlar ağızda yaraların gelişmesine neden olabilir. COVID-19’un bazı insanlarda oral lezyonlara da neden olduğu görülmüştür.
Bakteriyel enfeksiyonlar: Frengi ve tüberküloz, ağız yaralarına neden olabilen bakteriyel enfeksiyonlardır.

Peki ağız içi yaraları ne zaman tehlikelidir? Tıbbi tedavi gerektiren ciddi bir ağız yarası ile kendi kendine iyileşmesine izin verebileceğiniz küçük bir ağız yarası arasındaki farkı tespit etmek her zaman kolay olmayabilir. Bunun için yara ile birlikte sahip olduğunuz diğer semptomları not edin ve yaranın bir hafta içinde kendi kendine düzelip düzelmediğine bakın. İyileşmiyorsa mutlaka bir sağlık uzmanına başvurun.

Ağız içinde oluşan yaralar nasıl geçer?

Son olarak en fazla merak edilen sorulardan birini ele alalım: Ağız içi yaralarına ne iyi gelir? Söz konusu ağız yarasını tedavi etmek için nedeni tespit etmek ve ortadan kaldırmak gerekir. Nedeni bilinmeyen ve kendi kendine gelişen ağız yaraları, tipik olarak 1-3 hafta içinde kendiliğinden düzelir.

Eğer ağız yarası nedeniyle çok fazla ağrınız varsa veya yaralarınız sürekli tekrarlıyorsa ağrıyı hafifletmek ve iyileşmeyi hızlandırmak için doktor önerisiyle çeşitli uyuşturma jellerini, antiseptik gargaraları veya antiinflamatuar ilaçları deneyebilirsiniz. Elbette bu tür ilaçları kullanmadan önce de mutlaka bir sağlık uzmanına danışmanızı öneririz.

Ayrıca ağız yarasına bağlı yaşanan rahatsızlığı azaltmak için evde yapabileceğiniz şeyler de vardır:

Ağzınızı, her gün birkaç kez ılık tuzlu su ile çalkalayın.
Asetaminofen (Tylenol®) veya ibuprofen (Advil®) gibi reçetesiz ağrı kesiciler alın.
Yaralara dokunmaktan kaçının.
Sigara içmeyin veya başka tütün ürünleri kullanmayın.
Ağız yaralarınız olduğunda dondurma veya buz parçaları gibi soğuk yiyecekler yemeyi deneyin. Bu, bölgeyi yatıştırmaya yardımcı olabilir. Sıcak, baharatlı veya tuzlu yiyeceklerden kaçının ve portakal, ananas ve domates sosu gibi narenciye bazlı yiyeceklerden uzak durun.

Kaynaklar: my.clevelandclinic.org, verywellhealth

İlginizi çekebilir: Ağız ve diş sağlığı konusunda en sık yapılan 7 hata